05. Zorg en ondersteuning

Vanuit dit programma voerde de gemeente de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo), de Jeugdwet en de Participatiewet uit. Hierbij heeft de gemeente de opgave om inwoners goede ondersteuning en zorg te bieden. De gemeente gaf hierbij uitvoering aan de nota “Samen leven, samen doen! Herijking beleidskeuzen sociaal domein".

De gemeente ziet conform de landelijke trend de uitgaven voor jeugdzorg vanwege een toenemende complexiteit in de zorgvraag nog steeds stijgen, met name bij de specialistische ggz. Dit kon financieel binnen het programma worden opgevangen doordat de verwachte stijging van de uitgaven voor de Wet maatschappelijke ondersteuning uitbleef en een financieel voordeel als gevolg van de energietoeslag.

• Wettelijke ontwikkelingen

Aanpassingen Participatiewet
In 2023 zijn drie nieuwe maatregelen in de Participatiewet in werking getreden. De financiële consequenties konden worden opgevangen binnen de bestaande begroting.

1. Verruiming van de bijverdiengrenzen.
2. Afschaffing van de kostendelersnorm voor jongeren tot 27 jaar.
3. 4-weken-zoektermijn voor jongeren tot 27 jaar gaat van verplichting naar mogelijkheid.
   

Aanpassing  Wet schulddienstverlening, wettelijke schuldsanering (Wsnp)
Op 7 februari 2023 nam de Eerste Kamer de wetswijziging van de Faillissementswet aan, waarin is opgenomen dat de aflossingstermijn van de wettelijke schuldsanering (Wsnp) wordt gehalveerd van 36 naar 18 maanden. In 2024 wordt deze wetswijziging naar verwachting formeel doorgevoerd, maar vooruitlopend hierop werd landelijk afgesproken dat de aflosperiode van de minnelijke schuldregeling (Msnp) al per 1 juli 2023 te halveren van 36 maanden naar 18 maanden.

Wet aanpak meervoudige problematiek sociaal domein (Wams)
Het wetsvoorstel voor de Wet aanpak meervoudige problematiek sociaal domein (Wams) is controversieel verklaard. Het is nog niet bekend wanneer het voorstel aangeboden wordt aan de Tweede Kamer. Met deze wet wordt een wettelijke grondslag gegeven voor de gegevensuitwisseling tussen partijen in het sociaal domein en aanpalende domeinen rondom complexe casussen.

Hervormingsagenda Jeugd
Samenwerkende Beroepsverenigingen Jeugd, Cliëntenorganisaties, aanbieders, gemeenten en het Rijk hebben afspraken gemaakt voor fundamentele verbeteringen in de jeugdzorg. Dit is opgenomen in de Hervormingsagenda Jeugd en deze is vastgesteld door de Tweede Kamer. Er zijn voorbereidingen getroffen door het (demissionaire) kabinet om de hervormingsplannen uit te voeren.

• Regionale samenwerking

Norm van Opdrachtgeverschap Jeugd
Het afgelopen jaar werkte de gemeente in de regio verder aan de uitvoering van de Norm van opdrachtgeverschap Jeugd. In 2023 stond de verdere ontwikkeling van 'veiligheid naar lokaal' centraal waarbij de Dorpsteams een grotere rol krijgen bij gezinnen waar (mogelijk) sprake is van een onveilige situatie. In het kader van 'Zo thuis mogelijk' heeft het samenwerkingsverband van 5 zorgaanbieders gestalte gekregen en wordt er intensief met de Dorpsteams samengewerkt om een beweging naar minder jeugdhulp met verblijf mogelijk te maken. Ook is in 2023 de nieuwbouw met kleinschalige woonvoorzieningen voor gesloten jeugdzorg op het terrein Valkenheide in Maarsbergen gerealiseerd. Gelijk met deze nieuwbouw is ook de onderwijslocatie op dit terrein vernieuwd.

Strategische Kaders Werk en Inkomen
In 2023 zijn binnen het samenwerkingsnetwerk Regio Zuidoost Utrecht (Bunnik, De Bilt, Utrechtse Heuvelrug, Wijk bij Duurstede en Zeist) nieuwe strategische kaders Werk en Inkomen opgesteld voor de periode van 2024-2027. Daarin is de herverdeling van de re-integratiemiddelen tussen de vijf gemeenten opgenomen op basis van een ingroeimodel.

Werk en inkomen
In 2023 heeft de gemeente samen met de deelnemende gemeenten aan de Gemeenschappelijke Regeling RDWI de giftendrempel verhoogd, naar € 2.250, dat betekent dat inwoners  per jaar tot € 2.250 aan giften mogen ontvangen, zonder dat dit gevolgen heeft voor hun uitkering. Deze aanpassing heeft geen financiële gevolgen voor de gemeente en is in ieder geval ook voor het jaar 2024 staand beleid.

Beschermd wonen
De gemeenteraad stelde met "het Regioplan U16 Beschermd Wonen, Kaders voor samenwerking" de (financiële) afspraken vast die de 16 Utrechtse gemeenten maakten voor de verschuiving van de verantwoordelijkheid voor inwoners die in beschermde woonvoorzieningen wonen van de centrumgemeente naar de regiogemeenten. Alhoewel het onderwerp door het Rijk controversieel werd verklaard, besloten de gemeenten om door te zetten met deze verschuiving. In 2023 nam de stichting sociale dorpsteams ook de toegang tot deze voorzieningen over van de Regionale Toegang in Utrecht.

Huishoudelijke hulp
In regionaal Zuid-Oost Utrecht verband werden ook voor onze gemeente nieuwe contracten voor huishoudelijke ondersteuning afgesloten.

Gastheergemeente regio Zuid-Oost Utrecht
De gemeente besloot om vanaf zomer 2023 de gastheergemeente te zijn van het regionaal team sociaal domein en daarmee werd de gemeente werkgever van de programmamanager en de medewerkers die verbonden zijn aan het regionaal inkoop- en contractmanagement.

• Overige ontwikkelingen

Verordening  Maatschappelijke Ondersteuning en jeugdhulp
De gemeenteraad stelde de Verordening Maatschappelijke Ondersteuning en jeugdhulp vast. Er zijn technische en juridische wijzigingen doorgevoerd, passend bij de bijbehorende wetten (zoals de Jeugdwet, de Wet maatschappelijke Ondersteuning).

Hoge inflatie en energiekosten
De Rijksregeling eenmalige energietoeslag 2022 heeft de RDWI uitgevoerd en afgerond (circa 1500 uitkeringen). In het najaar van 2023 is de RDWI gestart met het uitvoeren van de nieuwe regelingen Eenmalige Energietoeslag 2023, de regeling staat open tot 30 juni 2024. De regeling energietoeslag werd budgetneutraal uitgevoerd.
De gemeente startte met de aanpak van energiearmoede middels de inzet van vrijwillige energiecoaches en energiefixers (Zie programma 7 Duurzaamheid).

Steun aan ondernemers
In 2023 is er een hogere instroom van ondernemers in schulddienstverlening (28) ten opzichte van het jaar 2022 (16). De wettelijke schulddienstverlening voert de RDWI uit voor onze gemeente. Een eenduidige verklaring ontbreekt, maar we zagen wel dat de bekendheid voor schulddienstverlening aan ondernemers toenam, ook de hoge inflatie, energiekosten en achterstallige terugbetalingen van coronaregelingen naar het Rijk zijn mogelijk een verklaring. De toename van schuldhulpverlening aan ondernemers leidt in 2023 niet tot extra lasten aan de RDWI.

Middelen  Parlementaire Ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag
Vanuit het door de gemeenteraad beschikbaar gestelde budget van de POK-middelen (Parlementaire Ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag) droeg de gemeente de taken rondom woonurgenties over aan het Vierde Huis. Ook werkte de gemeente aan het digitaliseren van wmo-aanvragen. Dit maakt het voor inwoners makkelijker om -naast andere kanalen zoals telefoon, mail en fysiek bij de inlopen- digitaal een aanvraag te doen voor een voorziening. Dit project is nog niet afgerond.  Vanuit dit budget zijn ook de Inlopen van de sociale dorpsteams (Grip op Geld) uitgebreid. Ze zijn beschikbaar op meer locaties en vaker open.

Sturingsinformatie sociaal domein (4.b.2.)
In de vorige raadsperiode (2018-2022) heeft de Rekenkamercommissie een advies gegeven over sturing in het sociaal domein met behulp van indicatoren. Naar aanleiding van dit advies is de gemeenteraad zoals afgesproken in het Uitvoeringsprogramma Groen en Duurzaam Doen! de werkgroep Indicatoren Sociaal Domein gestart. De doelstelling van de werkgroep was om tot indicatoren te komen voor een betere en efficiëntere controle door de gemeenteraad op de kwaliteit en de uitgaven in het sociaal domein. De werkgroep heeft in 2023 uitgebreide gesprekken hiervoor gehouden bij onder meer aanbieders van zorg en ondersteuning in het sociaal domein, de bibliotheek, ouderbonden en cliëntenraden. In 2024 krijgt dit een vervolg. Informatie over een (groot) deel van de indicatoren werd gepresenteerd in de halfjaarcijfers Sociaal Domein. Dit jaar werden daarbij ook cijfers over Werk en Inkomen gepresenteerd.

Fraudebestrijding en toezicht Wmo en Jeugdwet (4.b.4.)
Conform het Uitvoeringsprogramma Groen en Duurzaam Doen!  heeft de gemeente formatie voor toezicht en handhaving gerealiseerd en in samenwerking met de gemeenten in de regio Zuidoost Utrecht is met actieve fraudebestrijding gestart.